``

Gmina Goszczyn (do 1954 gmina Rykały) – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie grójeckim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie radomskim.


Siedziba gminy to Goszczyn.


Patrząc na dzisiejszy Goszczyn wraz z rozwojem Warszawy zamienionej na stolicę, gdzie po wojnach szwedzkich skoncentrowała się ludność, przemysł i handel, wiele miast mazowieckich traciło na znaczeniu, wsród nich Goszczyn. Królowa Anna Jagielonka dekretem z dnia 16 lipca 1594 roku pozwoliła miastu Goszczyn wybudować ratusz i jatki za opłatę czynszu pobieranego na potrzeby miasta. W XVI wieku Goszczyn był własnością królewską. Święcicki w opisie Mazowsza podaje, że wszyscy mieszkańcy Goszczyna byli wybornymi sitarzami. Pletli sita z końskiego włosia, z łyka lipowego wyrabiali przetaki, które później służyły młynarzom do czyszczenia otrąb. Sitarze ze swoimi znakomitymi wyrobami przedzierali się do Węgier, a nawet do Szwecji, powracając stamtąd ze znacznymi zyskami. Widząc tak piękną pracę obywateli Goszczyna król Zygmut III Waza w 1614 roku potwierdził cech sitarzy i nadał miastu 4 jarmarki. W dalszych latach te przywileje potwierdzają król Władysław IV w 1633 roku i król Jan Kazimierz w 1663 roku oraz król August III w 1763 roku. W XVI wieku Goszczyn zaliczał się do znakomitych miast na Mazowszu. Lustracja z roku 1560 przekonuje cyframi o pomyślności tegoż miasta. A mianowicie wykazuje, że w Goszczynie było 421 domów i 2000 mieszkańców. Między nimi było 27 piwowarów, wyrabiających 755 wasów piwa samych sitarzy było 70. Niestety, w sto lat później te rzeczy przedstawiały się zupełnie inaczej. Przyszły wojny, pożary, ucisk starostów, ludność emigrowała do Warszawy, która stała się stolicą Polski, gdzie skupiał się przemysł i handel i to wszystko było przyczyna upadku Goszczyna. Odtąd Goszczyn staje się osadą rolniczą i przybiera coraz bardziej wygląd wsi. Lustracja z 1660 roku wykazuje, że Goszczyn jest osiadły na 37,5 włókach z czego tylko 18 włók jest obsianych, reszta to opuszczone pola i odłogi. To wszystko stało się na skutek braku ludzi do pracy i inwentarza, które pochłonęła wojna. W mieście pozostało tylko 42 domy w których mieszkało około 250 mieszkańców. Zaś opuszczonych domów było 91, a z liczby 27 piwowarów utrzymało się zaledwie 7. W 1771 roku starostwo goszczyńskie miał książę Stanisław Lubomirski, marszałek wielki koronny wraz ze swoją małżonką, opłacając z niego kwarty. Podczas Księstwa Warszawskiego Goszczyn należał do Departamentu Warszawskiego, miał 560 mieszkańców z czego 60 stanowili żydzi. Wszyscy żyli z rolnictwa. Częste pożary i wojny przyczyniły się do upadku dawnej świetności Goszczyna. Rzemieślnicy wynieśli się z miasta, a sitarze całkowicie zanikli. Goszczyn stał się zupełnie rolniczą osadą i tak upadł, ze kiedy jeszcze w 1792 roku znajdowało się tutaj 11 ulic, to potem zostało tylko 3 i bardziej wyglądał na wiejską osadę niż na miasto. Przed powstaniem styczniowym Goszczyn miał w swoim spisie 763 mieszkańców, w tym 655 katolików i 108 Żydów. W roku 1862 w Goszczynie był tylko jeden dom murowany i 91 drewnianych, kościół parafialny drewniany, kaplica drewniana, cztery wiatraki, magistrat i szkoła elementarna. W tym czasie nie było już żadnych targów i jarmarków. Mieszkańcy Goszczyna i okolic brali czynny udział w powstaniu styczniowym, po którym odebrano tytuł miasta i Goszczyn stał się osadą. Prawie cały Goszczyn spłonął wraz z kościołem w dniu 2 lipca 1873 roku. Po spaleniu Goszczyna przestał on być nawet gminą. Gminę przenoszono do tej wsi , z której wybierany był wójt. Z przekazów wynika, że do 1900 roku Goszczyn jeszcze trzy razy nawiedziły duże pożary. W roku 1906, proboszczem parafii kościelnej został ks. Stefan Roguski. Był to ksiądz energiczny i wielki organizator czynów społecznych. Z jego inicjatywy zorganizowana została w Goszczynie Ochotnicza Straż Pożarna, pobudowano szkołę, mleczarnię, założono sklepy spółdzielcze zwane „Ogniwo". W 1913 roku w Goszczynie, dla całej gminy został zorganizowany kurs rolniczo-sadowniczy, którego wykładowcą był profesor Urbanowicz. Od tej chwili datuje się początkowy rozwój sadownictwa w gminie Goszczyn. W tym czasie Goszczyn był osadą, której mieszkańcy poza rolnictwem trudnili się handlem i rzemiosłem. Byli szewcy, krawcy, stolarze cieśle, murarze, kołodzieje, kowale i rymarze. W 1924 roku, na prawach związkowych powstała w Goszczynie kasa Stefczyka. Po 1920 roku z Goszczyna do Warszawy i z powrotem, kursował przez wieś Broniszew, jeden raz dziennie autobus prywatny pod nazwą „Goszczynianka". W latach 1927 - 1930 przeprowadzona została w Goszczynie komasacja gruntów. Dla podniesienia rozwoju gospodarstw rolnych, Starostwo Powiatowe w Grójcu, założyło w gminach Kółka Rolnicze. U niektórych rolników pozakładano poletka doświadczalne roślin uprawnych oraz stada doświadczalne hodowli bydła, trzody chlewnej i drobiu. Działalność oświatowo-kulturalna na terenie gminy rozwijała się przy pomocy nauczycieli, duchowieństwa i zdolnej młodzieży wiejskiej.Po wybuchu II wojny mieszkańcy stawiają czynny opór okupantowi działając w różnych organizacjach podziemnych, jak: Bataliony Chłopskie, Polski Związek Powstańczy, Związek Walki Zbrojnej, Armii Krajowej. Po wojnie gmina dość szybko się rozwija. W 1946 roku powstają dwa punkty skupu owoców, w 1958 roku Lecznica Zwierząt. W 1947 roku zostało w Goszczynie zorganizowane Koło Gospodyń Wiejskich, a w 1951 roku uruchomiono „Wiejskie Kino Stałe".


Dziś w gminie Goszczyn mieszka ok. 3000 osób na powierzchni 57 km2.

 

Opublikowane przez: Jadwiga Strączewska | Data wprowadzenia: 2009-07-06 17:29:54 | Data modyfikacji: 2015-06-23 14:21:04.
Data wprowadzenia: 2009-07-06 17:29:54
Data modyfikacji: 2015-06-23 14:21:04
Opublikowane przez: Jadwiga Strączewska